Cerkiew św. Bazylego w Żernicy Wyżnej

Cerkiew greckokatolicka św. Bazylego w Żernicy Wyżnej (gmina Baligród). Została wzniesiona w 1800 r. Zbudowana z kamienia, przykryta dachem dwuspadowym, na środku wieżyczka z sygnaturką. Cerkiew została poświęcona (konsekrowana) 26 września 1800 r. podczas tzw. Wozdwyżenie Czestnego Kresta. Żernicka cerkiew to niewielki, ale ciekawy obiekt na mapie Bieszczadów.

Rozbudowa obiektu.W 1936 r. ta bieszczadzka cerkiew została rozbudowana, by pomieścić większą liczbę wiernych. Dobudowano przedsionek (kruchtę) i zakrystię, przedłużono nawę. Wewnątrz powstała polichromia ścian. Po akcji Wisła i wysiedleniach ludności ukraińskiej w 1947 r. z Bieszczad, Żernica Wyżna została opuszczona przez rodowitych mieszkańców.

Popadła w ruinę.Przez lata cerkiew w Bieszczadach była nieużytkowana i stopniowo popadła w ruinę. Stojącą obok dzwonnica została rozebrana. Nowym właścicielem Baligrodu i sąsiednich terenów zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR). W Żernicy Wyżnej znajdowało się więzienne gospodarstwo rolne, a w cerkwi ulokowano magazyn nawozów mineralnych. W latach osiemdziesiątych XX w. wieżyczka na dachu uległa zniszczeniu, przez dziurę w dachu do wnętrza dostawał się deszcz i śnieg niszcząc malunki oraz wyposażenie obiektu. Z ikonostasu przetrwała ikona Chrystusa Pankratora, która znajduje się w Muzeum Historycznym w Sanoku.

Odbudowa i remont. Nowe życie dla Żernicy Wyżnej nastąpiło w 2005 r. Tereny opuszczonej wsi wraz cerkwią, zakupił Janusz Słabik z Krosna. Ten prywatny przedsiębiorca w latach 2009-2013 przeprowadził generalny remont bieszczadzkiej świątyni. Zabezpieczono ściany, wyremontowano dach, który pokryto miedzianą blachą, odnowiono elewację zewnętrzną. Wewnątrz odbudowano chór, ułożono drewnianą podłogę, wstawiono witraże i odrestaurowano malowidła: św. Olgi, św. Kniazia Włodzimierza i Chrystusa w ogrodzie oliwnym. Odremontowano także nieliczne nagrobki na sąsiednim cmentarzu. Przed bieszczadzką cerkwią ustawiono stalowy krzyż na pamiątkę Chrztu Rusi.

Otwarcie dla wiernych.Obiekt po uroczystym poświęceniu w dniu 29 września 2013 r. został ponownie otwarty. W greckokatolickim nabożeństwie odprawionym w cerkwi, licznie uczestniczyli dawni mieszkańcy Bieszczad oraz ich potomkowie, którzy zamieszkiwali te tereny. W cerkwi znajduje się również odbudowany ikonostas, który wykonał prof. Wołodymyr Romaniw z Uniwersytetu w Iwanofrankowsku na Ukrainie. To ceniony malarz i konserwator sztuki.

Lokalizacja obiektu.Bieszczadzkie przewodniki lokalizują cerkiew w  Żernicy Wyżnej na szlaku Lesko – Baligród – Cisna. To ruchliwa trasa w Bieszczady. W Baligrodzie należy skręcić do Zahoczewia, potem przez most na Hoczewce i drogą szutrową do Żernicy Wyżnej i Żernicy Niżnej. To 7 km trasy.